Belirtenç - Tanımlamalık - Artikeller (Бᒍરᛠλ)
Бᒍરᛠλ (Belertenç)
Belirteçler (Artikel): Türkî dillerde olmayan artikel yapısı, Bakiyye lisanında bulunmaktadır. Almanca, İngilizce, Arapça gibi dillerde artikel bulunur. Bakiyye lisanında ise bu artikel yapılarından farklı bir artikel yapısı mevcuttur. İsimlerin cinsiyet ayrımından ziyade nitelik ve olgu durumu için artikel kullanılır. 6 belirteç (artikel) vardır. Bunlar; “৬, I, ⧽, ᒍӬ, ᒍ, ..↾” (Ya, Ay, Ol, Lâ, El ve İiy)’dir. 

Belirteç

Okunuş

Nitelik

Örnek

Ya

Belirgin, tanınan ismi ve hitabeti gösterir.

৬ ∧ᒍ↾ (Ya Eali)

I

Ay

Tanınmayan ama tanınması için ululaştırma niteliği sunar. 

I ഥOثاഥM (Ey Dostdum) 

Ol

Meçhul isimler için kullanılır.

⧽ ⟓≾.↾ (Ol keyşi)

El

Bilinen, önceden bahsi geçen tanınmış isimler için kullanılır. 

ᒍ ૭’’ᒍM (El gelem)

ᒍӬ

Meçhul ama özelleştirilen isimler için kullanılır.

ᒍӬ Ɔરⱱ≾. (Lâ Derveş)

..↾

İiy

Nesneleştirilen nitelikli isimlerde kullanılır.

Ɔરⱱ≾...↾ (Derveşii) 

“..↾” (İiy) belirteci hariç hiç bir belirteç isim ve kelimeyle birleşmez. 

Belirli – Belirsiz artikel ayrımı bulunur. Artikeller Almanca gibi değişime uğramaz, Esperanto ve İngilizce gibi sabit yapıdadır. Belirsiz artikellerle belirli artikeller genellikle kullanılmaz. Ancak özel bir vurgu, tonlama ve belirginlik söz konusu olduğunda kullanılır. 

Belirsiz Artikeller: “Bir, bazı, kimi…” vb. belgisiz sıfatlar belirsiz artikellerdir. 

  • Бર ⟓Ɔ (Ber Keydi) [Bir Kedi]
  • Бર Ḷર⊲ (Ber Barq) [Bir ev]

Belirli Artikeller: Belirli artikel yapısı Türkî dillerde bulunmaz. Arapça, İngilizce ve Almanca gibi diller ile Esperanto dilinde vardır. Almanca gibi cinsiyet ayrımı olan bir yapı da değillerdir. Bakiyye lisanında 6 belirli artikel (Belirtenç) vardır. Bu artikel özellikleri daha çok nitelik, durum ve olgu üzerinde değişikliğe sahiptir. Bu artikeller; “৬,  I, ⧽, ᒍӬ, ᒍ, ..↾” (Ya, Ay, Ol, Lâ, El ve İiy)’dir. Esperanto dilinin aksine Bakiyye lisanında özel isimler de artikel alabilmektedir.

৬ (Ya) : Belirgin, tanınan, hitabet gerektiren isimlerde kullanılır. 

৬ ∧ᒍ↾ (Ya Eali) 

I (Ay) : Tanınmayan ama tanınması için ululaşturma niteliği sunan durumlarda isimlerde kullanılır. 

I ⊲O≾.ᎧƝƆ≾. (Ay Koşundaş) 

⧽ (Ol) : Meçhul, tanınmayan ve bilinmeyen isimler, durumlar için kullanılır. 

⧽ ⟓≾.↾ (Ol Keyşi)

ᒍ (El) : Bilinen, önceden bahsi geçen ve tanıtılmış, açıklamış isimlerde, olgularda kullanılır. 

ᒍ Ḷ⟓≾. ᒍ≾Ɲ (El Bakeyya Lesen)

ᒍӬ (Lâ) : Meçhul ama özelleştirilerek tanıtılan isimlerde kullanılır. Sonraki kullanımda bu isim “ᒍ” (El) artikeli ile belirginlik kazanır. 

ᒍӬ Ɔરⱱ≾. (Lâ Derveş)

..↾ (İiy) : Nesneleştirilen nitelikli isimlerde kullanılır. Bu artikel ismin sonunda isimle birleşir ve ön ek almaz.

Ɔરⱱ≾...↾ (Derveşiiy)

 

*** Bazı damgalar has okunuşunda sesli ile başlar. Bu damgalarla başlayan sözcüklerde artikel yazılmadan çiftleme yapılarak artikel yazımı  - kullanımı mümkündür. 

Misal: (Seçim)

≾ĊM (seçem) = “Es seçem” şeklinde okunacak olursa artikel yazılmaz ve belirgin artikel olarak kullanılır. Bu harfler şunlardır;

Ƒ I ᒍ M Ɲ ⧽ ર ≾ ≾. ↓ @

Farklar ve Detaylara İlişkin Misâl

TR: Hekim, bana bir şifa bul. Derdime derman olan ilacı ver.

じGƝഥᓬ, Ḷ⧽ ما⥙  Бર  じGᒍM⥌.  ⱱર ما⥙ MГ..↾ k  ⧽ ჰŧ ᒍӬ ƆરMƝ ƆરᛠƆMЭ.

Okunuşu: Ya Sayğındız, bul menge ol ber sayğalma. Ver menge emgii ki ol ist lâ derman el derteme. 

Çözümleme:

じGƝഥᓬ (Ya Sayğındız) = Bilinen, dikkat çekilen, hitap edilen doktor. 

じGᒍM⥌ (Ol ber Sayğalma) = meçhul, niteliği bilinmeyen ama tanıtılan şifa. 

..↾  (Emgii) =bahse konu olan, daha önce bahsedilmiş, tanınan, bilinen ilaç.

ᒍӬ ƆરMƝ (Lâ derman) = Ne olduğu bilinmeyen ama tanıtılan, bahsedilen derman. 

ƆરᛠƆMЭ (El derdeme) = Bilinen, tanınan, bahsedilmiş ve ne olduğu malum olan dert (e). 

 


English: article
Deutsch: artikel
Kategori: Dil Bilgisi | Yazar: jungnet (11.08.2019) | Yazar: Бᒍરᛠλ E W
Gösterim: 802 | Etiketler: tanımlama, Belertenç, Бᒍરᛠλ, Artikel, artikeller, article | Değerlendirme: 4.0/1
Yorum / Soru-Cevaplar: 0
omForm">
avatar