Cümle ve Cümle Çeşitleri (≾ȪᓬᒍM ⱱ ≾ȪᓬᒍM Ċ≾.@ᒍર⥙)
≾ȪᓬᒍM ⱱ ≾ȪᓬᒍM Ċ≾.@ᒍર⥙ (Sözlem ve Sözlem çeşetlerng)

İsim Cümlesi & Fiil Cümlesi

  • Temel cümle

  • Yan cümle

  • Devrik cümle

  • Bildirim cümlesi

  • Soru cümlesi

  • Bağlı / Şartlı cümle

  • Olumsuz cümle

Temel Cümle: Özne + Yardımcı Fiil + Esas Fiil + Nesne + Cümlenin Diğer Öğeleri. 

Örnek:  Ϣર Гᒍ⥌CĴما  ᒍӬ ↓Ø∧ ๛ᒍ〟 ৬ર〟. 

(Men war gelecejmen lâ okkula sinlen yarın)

- Ben seninle yarın okula geleceğim. 

Yan Cümle: (Özne + Yardımcı Fiil + Esas Fiil), Esas Fiil + Özne + Nesne. 

Örnek: ๛ Ϣર ≾ЭⱱMЭ⟓ ഥO≾ᛠ❞⥙ ≾Э, ⧽Mᒍ↾ ๛৬રƆMC ⧽∧.

(Sin war sevmek dostunng ese, olmali sin yardimci ola)

Arkadaşını seviyorsan ona yardımcı olmalısın. 

*** Yan öğeli yan cümlelerde yardımcı fiil kullanılmayabilir. 

Örnek: Ⱈ ϢᎧરƆ Ḷ⧽Ɔما ᒍӬ ḺરIG Г@ર⟓〟 ما ৬ ↓Ø∧

(Men wurde buldimen lâ parayga geterkeyen men ya okkula.)

Okula giderken cüzdan buldum. 

Devrik Cümle: Nesne + Tümce + Yardımcı Fiil + Esas Fiil + Özne. 

Örnek: ๛ᒍ〟ᒍӬ ↓Ø∧ ৬ર〟Ϣર Г@⥌CĴⰘ.

(Sinlen la okkula yarın war getecejmen.)

Seninle okula yarın gideceğim.

Bildirim Cümlesi: Özne + Yardımcı Fiil + Cümlenin Diğer Öğeleri. 

Örnek: ⥌Ɲ⊲Iમ ჰŧ ৬ ⥌웃⟓Ɲ. 

(Ankayray ist ya atayken)

Ankara başkent’tir. 

Soru Cümlesi: Mu + Yardımcı Fiil + Özne + Esas Fiil + Cümlenin Diğer Öğeleri

Örnek: የ Ϣર ⧽ じてḺ Бર Ḷર⊲?

(Mu war ol sayhap ber barq?)

Onun bir evi var mı?

Bağlı - Şartlı Cümle (Ef - Se (Eğer, Şayet İse) Yapısı): Ef + (özne) + Yardımcı Fiil + Esas Fiil+Esse + Özne + Diğer Öğeler + , + Yardımcı Fiil + Esas Fiil + Diğer Öğeler. 

Örnek: Ƒ じてḺ ⧽રⰘ≾Э ᒍӬ Ḻમ Бર Г❞, Ϣર ما Г@⥌CĴⰘ ৬ ȪᛠᎧ’⟓Ɲ⥙.

(Ef sayhap olarmenesse la baray ber gün, war men getecejmen ötükeyenng)

Birgün param olursa Ötüken’e gideceğim. 

Eğer-Şayet Yapısı: Ƒ + ≾Э (Ef + Esse) 

Cümle: Ƒ Ϣર ๛ Гᒍર๛≾Э, ϢરƆ ᒍ⥌ƆĴما ᒍӬ Ḷર⊲ ๛ ↾Ċ❞. 

(Ef war Sin gelersinsse, werde alacajmen La barq sin içün.)

TR: Şayet sen gelirsen, senin için ev satın alacağım. 

Eğer, Şayet = Ƒ (Ef)

Not: Ef - Esse birlikte kullanılır. Ƒ genelde cümle başında, ≾Э de fiil ile bitişik veya cümle sonunda kullanılır. Bir cümlede bir defa Ƒ, birden fazla da ≾Э kullanılabilir. 

Örnek: Şayet bugün hava güzel olursa okula gideceğiz, değilse sinemaya, o da değilse evde oturacağız. 

Ƒ ᒍ ⊲ ჰŧ てO≾. ϢરƆ Г@⥌CĴБᓬ ৬ ↓Ø∧, ƆGᒍ≾Э ৬ ⊲મᒍ↓∧, ƆGᒍ≾Э ϢરƆ O웃મ⥌CĴБᓬ ᒍ Ḷર⊲Ɔ.

(Ef El Kal ist Hoş werde getecejbiz ya okkula, değelesse ya kalrayluka, değelesse werde otayrayacajbız el barqda.)

“Ƒ ᒍ ⊲ ჰŧ てO≾.” cümlesi yerine, “Ƒ ⊲ Ϣર ⧽M∧⊲ てO≾. Ӄ” (Ef war olmak hoş ki) cümlesi de kullanılabilmektedir. 

Olumsuz Cümle: İsim cümlelerinde “ƆGᒍ” yardımcı fiili, fiil cümlelerinde ise esas fiilin zaman eki öncesinde “M⥌” eki kullanılır. 

Kural: ƆGᒍ/ᕴ↓ + Fiil+M⥌+Şahıs Zamiri

YAPI – EK – Y. FİİL

OLUMLU

OLUMSUZ (EK)

SORU

Ϣર

Ϣર

ᕴ↓ (M⥌)

م

ჰŧ

ჰŧ

ƆGᒍ

م

⟓Ɲ

⟓Ɲ

ᕴ↓⟓Ɲ

م

 

İsim Cümlesi: Ḷ ƆGᒍ ᒍӬ Ḻમ. (Bu değel la paray) - Bu para değildir.

Fiil Cümlesi: Ⱈ ᕴ↓ ⥌ᒍM⥌⥌CĴⰘ Ḷ Ḻમ. (Men yok almaacajmen bu paray.) - Bu parayı almayacağım.

  • Ɔ❞ ᕴ↓ ๛ ৬M⥌C๛ ৬ ≾. (Dün yok sin yemedisin ya aş) - Sen dün yemek yemedin. 

  • Ɔ❞ ᕴ↓⟓Ɲ ๛ ৬M⥌C๛ ৬ ≾. (Dün yokkeyen sin yemedisin) - Dün sen yemek yiyemedin.


English: Sentence and Sentence Types
Deutsch: Satz und Satzarten
Kategori: Dil Bilgisi | Yazar: jungnet (11.08.2019) | Yazar: ≾ȪᓬᒍM ⱱ ≾ȪᓬᒍM Ċ≾.@ᒍર⥙ E W
Gösterim: 771 | Etiketler: Sentence and Sentence Types, ≾ȪᓬᒍM ⱱ ≾ȪᓬᒍM Ċ≾.@ᒍર⥙, Sözlem ve Sözlem çeşetlerng, Satz und Satzarten, Cümle ve Cümle Çeşitleri | Değerlendirme: 0.0/0
Yorum / Soru-Cevaplar: 0
omForm">
avatar